Terrakottanın Tarihçesi ve Kullanım Alanları

Hepimiz pişmiş toprağa aşinayızdır. Bu yazımızda genellikle zengin kırmızı ve turuncu renklerde bulunan kolayca erişilebilen bir kil olan terrakottayı (pişmiş toprak) yakından tanıyacağız. Aynı zamanda terrakotta neden zaman içerisinde bu kadar popüler olmuştu ve terrakottanın özellikleri nelerdir gibi sorularına da birlikte cevap bulacağız. Dilerseniz önce terrakottanın ne anlama geldiğine bakalım:

Terrakotta Ne Demektir?

Terrakota yani Türkçe adıyla pişmiş toprak; sofra, yapı malzemeleri ve heykelleri üretmek için kullanılan genellikle kırmızı tonlara sahip gözenekli bir kildir.

Pişmiş toprak kelimesi, İtalyanca “terrakota” kelimesinden gelmektedir ve bu kelime dünya çapında kullanımı tarihte önemli bir yere sahiptir.

Terrakottanın Tarihi

Pişmiş toprağın en eski referans noktalarından biri tarih öncesine dayanıyor. Binlerce yıl önce pişmiş toprak, kutsal amaçlarla heykellerde ve yiyecek-içecek için gerekli olan çanak-tabak yapımında kullanılıyordu. Sıkı durun- bilinen en eski pişmiş toprak kalıntıları ise MÖ 24.000’e kadar uzanıyor! Pişmiş toprağın sanattaki en ünlü kullanımı, 8.000’den fazla asker ve 520 attan oluşan muhteşem bir pişmiş toprak figür koleksiyonu olan Çin’deki Terrakotta Ordusu. Bu müthiş heykeller, Çin’in İlk İmparatoru, İmparator Qin Shi Huang’ın mozolesinde keşfedildi.

Askerlerin yapım yılının MÖ 246 ila 208 olduğu tahmin ediliyor. Bu muhteşem dünya mirası Çinli çiftçiler tarafından 1974 yılında keşfedildi.

Terrakotta Nerelerde Kullanılır?

Pişmiş toprak, kalın, şekillenebilir dokusu ve kalıplanabilme kolaylığı nedeniyle heykel için yaygın olarak tercih edilmektedir. Çalışması mermer veya bronzdan çok daha kolay bir malzemedir. Terracotta, inanılmaz derecede dayanıklı ve renkli çalışmak için en ucuz killerden biri olduğu için en çok kiremit ve tuğla yapımında olmak üzere mimariyle yakın bir bağlantıya sahiptir. Ayrıca binalarda yangın riskini azaltmak içinde kullanılır. Terrakotta çiçek saksıları ve oldukça dekoratif yemek tabakları yapmak için de fazlasıyla tercih edilir.

Pişmiş Toprağın Özellikleri Nelerdir?

Pişmiş toprak, zengin pas kırmızısı / turuncu rengi göz önüne alındığında bulabileceğiniz en iyi kil türlerinden biridir. Bu farklı rengin nedeni, pişmiş toprakların kil gövdesindeki demir içeriğinin oksijenle reaksiyona girmesi ve ona kırmızılar, portakal turuncuları, sarılar ve hatta pembeler arasında değişen bir ton vermesidir.
Pişmiş toprağın en önemli özelliği üzerinde çalışmak için gözenekli bir kil olması ve aynı zamanda sırlı ve sırsız olarak da kullanılabilmesidir, bu da çekiciliğini arttırır.
Pişmiş toprağın su geçirmez hale getirmek için bir kat sır gerekir. Pişmiş toprak ürünler için genellikle mat ve parlak sırlar tercih edilir. Bisküvi pişirimi yapılmış pişmiş topraklar sırlanarak 1000 veya 1200 derecede tekrar pişirilir, böylelikle sırlı yüzeylerine sahip olurlar.
Bu düşük ateşleme sıcaklıkları aynı zamanda daha düşük enerji maliyetleri anlamına gelir. Bazı durumlarda pişmiş toprak, 600 derecelik sıcaklıklarda da pişirilebilir. Buna örnek olarak Mayolika (bisküvi pişirimi yapılmış seramik form üzerine uygulanan ham sır yüzeye yapılan dekorun adıdır) seramikleri verebiliriz.
Bazen, pişmiş toprağın doğal rengini güçlendirmek ve ona harika bir parlaklık kazandırmak için şeffaf bir sırdan başka bir şey kullanılmamalıdır.
İlkel pişmiş toprak parçaları kurumaya ve sıcak güneşte pişirmeye bırakılırken, daha sonraki parçalar (fırınlamadan önce) çukularla doldurularak pişirilirdi.
Pişmiş toprakların sahip olduğu bir diğer harika özellik, çeşitli sıcaklık değişikliklerine daha düşük çatlama şansı ile dayanabilmesidir, bu da onu inanılmaz derecede kullanışlı kılar.

Terrakotta Nerede Bulunur?

Pişmiş toprakların tarihte bu kadar çok türde yaygın olmasının en büyük nedenlerinden biri, her yerde bulunabilmesi ve her kıtada en yaygın olarak kullanılabilmesidir. Terrakotta genellikle saf bir kil değildir ve ham hali bol miktarda demir oksitle dolu diğer minerallerle dolu olarak doğada bulunur.

Ünlü Terakotta Eserler

Dünyanın en ünlü ve en muhteşem terrakotta eseri Çin’de yer alır. Terrakotta Ordusu veya Terrakotta Askerleri; Xian Şehri’nden 37 mil uzaklıkta bulunan, ülkedeki en büyük imparatorluk mezarında yer alır. Bu mezar 558 dönümlük geniş bir alanı kaplar ve UNESCO Dünya Mirası Sit Alanı statüsüne sahiptir. Seramik sanatına ilgi duyanlar veya icra edenler Terrakotta Ordusunu görmek için Çin’i ziyaret etmek planlarına çoktan eklemişlerdir.

Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’nde bir Pierre Merard büstü de dahil olmak üzere terrakotaya dair bazı harika örnekler bulunuyor. Viyana Doğa Tarihi Müzesi’nde tarihi MÖ 26.000’e dayanan dünyanın en eski seramik eseri bulunur. ”Dolni Vestonice Venüsü” adlı bir heykelcik. 1925 yılında Çek Cumhuriyeti’ndeki Moravia Havzası’nda bulunmuştur.