Hafta Sonu Hobi Zamanı: Mozaik Nedir? Adlı içeriğimizde mozaik ve mozaik sanatının tarihine yakından bakmıştık. Bu içerimizde ise mozaik yapım teknikleri nelermiş yakından inceleyeceğiz. Eğer hazırsanız gelin içeriğimizi incelemeye başlayalım.
Geçmişten Günümüze Mozaik Teknikleri
Mozaik sanatı binlerce yıldan beri sürdürülen bir gelenek. Antik çağlardan beri sanat tarihine ışık tutmuş mozaik sanatı, desenin oluşturulma şekliyle ortaya çıkmış bir sanat türü. Özellikle Roma İmparatorluğunda büyük öneme sahip mozaik sanatında yer alan teknikler Latince adlarıyla da biliniyorlar. Şimdi mozaik tekniklerine yakında bakalım.
Opus Regulatum (Izgara Deseni): En kolay yöntemdir. Mozaik taş taneleri bir ızgara deseni oluşturacak biçimde döşenerek şekil oluşturulur. Aynı boyutlu taşlardan meydana gelen desen, taşların birleşim hatları boyunca bir ızgara görüntüsü sunar. Genellikle bordürler ve büyük boyutlu mozaik uygulamalarında tercih edilen bir döşeme yöntemidir.
Opus Tessellatum (Tuğla Deseni): Mozaik taş tanelerinin bir tuğla duvar örülmesine benzer şekilde döşenmesiyle istenilen şekil oluşturulur. Taşların yerleştirilmesi “opus regulatum”a benzer şekilde düzenli bir sıralama gösterir. Diğerinde, taşlar aynı hizada düzgün bir şekilde dizilirken burada bir alttaki taş bir üsttekinin tam ortasına gelecek şekilde yerleştirilir.,
Opus Vermiculatum (Solucan Deseni): Bu tip mozaik döşeme tekniği, bir solucana benzer kıvrımlı bir yapı göstermesi sebebiyle bu isimle anılmıştır. Öncelikle desen merkez olarak alınmakta ve desenin etrafı boyunca taşlar dizilerek desen tamamlanmaktadır. Mozaik yapmanın en etkili şekillerinden birisi olmakla beraber yüksek oranda işçilik ve hüner gerektirmektedir.
Opus Palladium (Paladyen Deseni): Bu teknikle yapılan mozaikler çağdaş bir görünüm vermektedir. Mozaik yapımında kullanılacak olan taş parçaları düzgün bir geometrik şekilden ziyade gelişigüzel parçalara kırılmaktadır. Daha sonra mozaik yapılacak desen üzerine ve desenin arka planına rastgele döşenmektedir. Özellikle eskitilmiş taş parçalarının kullanılması ile etkili paladyen şekilli desenler oluşturulmaktadır.
Opus Sectile/Florentine (Floransa Deseni): Bu desen tekniği islam sanatlarında yoğun olarak kullanılmıştır. Bu mozaik tekniğinde diğerlerine oranla daha büyük ebatlı olarak kesilmiş mozaik parçaları kullanılmaktadır. Malzeme olarak pişmiş tuğla parçalan yoğun olarak kullanılır. Büyük boyutlu desen çalışmalarında etkili görünüşler ortaya çıkmaktadır. Bu teknik ile kakmacılık ve kurşun çalışmaları da beraberce kullanılmaktadır.
Opus Classicum (Klasik Desen): Bu mozaik tekniği, Romalılar tarafından yapılan ve örnek teşkil eden mozaikler için verilen genel bir isimdir. Bu teknik, Opus Vermiculatum (solucan deseni) ile Opus Tessellatum (tuğla deseni) desenlerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Tasarımın ana nesneleri solucan deseni tekniği ile oluşturulurken, arka plan tuğla tekniği ile yapılmaktadır. Her bir nesnenin arka planında iki farklı desen oluşması nedeniyle, bu teknik ile çok etkili desenler ortaya çıkmaktadır.
Malzemeler Hazırsa Başlayalım: Mozaik Nasıl Yapılır?
İlk kez bir mozaik yapmak istiyorsanız, çalışmanızı basit tutabilirsiniz. Daha karmaşık desenleri ve şekilleri denemeden önce, hazır kesilmiş fayanslar satın alabilir ve sehpa üstü gibi küçük, düz bir yüzeyi kaplayabilirsiniz. Temel mozaik malzemelerini ise şöyle sıralayabiliriz:
- Fayans
- Yapışkan
- Harç
- Yüzey
Mozaik Yapmaya Nasıl Başlanır?
- Basit bir tasarım veya desen planlayın ve bir kalemle çizin.
- Fayansları yüzeye kuru olarak oturtun. Fayansları birbirine yakın tutun, böylece harç hatlarınız minimum olacaktır.
- Her karoyu bir fayans yapıştırıcısı kullanarak birer birer yapıştırın.
- Parçanın en az 24 saat kurumasını bekleyin.
- Ellerinizle veya bir macun bıçağıyla karoların arasına harcı sürün.
- Fayansları nemli bir süngerle silin.
Mozaik Taşları Yerleştirme Teknikleri
Mozaik yapım teknikleri; desenin oluşturulması sırasında taşların desen üzerine yerleştirilmesi belirli bir sistem ve düzene göre yapılır. Kullanılacak olan taşların geometrik şekli bazı durumlarda önem taşımakla beraber hem geometrik şekilli hem de paladyen şeklindeki taşlar, bu amaçla kullanılabilmektedir. Yine taşların eskitilmiş olması bazı desenlerde olumsuz görüntüler ortaya çıkarabilmektedir. Bu konuda çok sayıda yerleştirme tekniği olmakla beraber günümüzde sanatsal tasarımlar ve sanayi mozaikleri için en çok kullanılan teknikler şunlardır
Dalgalı (kıvrımlı) Yerleştirme Tekniği: Dekoratif mozaik uygulamalarında taşların belirli bir hat boyunca düz bir doğrultu yerine, kıvrımlı bir yapıda yerleştirilmesi ile desen oluşturulmasına yönelik bir tekniktir. Sütun veya duvar mozaiklerinde kullanılır.
Konfeti Şeklinde Yerleştirme Tekniği: Havaya atılan ve rüzgarda dağılan konfetileri andıran bir yerleştirme tekniğidir. Değişik renkli taşların beraberce kullanılması ile rengarenk bir görüntü verir. Belirli bir düzen gerektirmeyen ve değişik taşların sınırsız olarak kullanılabildiği bir tekniktir.
Arabesk Tekniği: Genellikle zemin mozaiklerinde uygulanan bir tekniktir. Antik mozaiklerin özellikle nehir çakıl taşları ile yapılanları tipiktir. Burada kullanılan renklerin birbirileriyle uyumu çok iyi bir şekilde seçilmelidir. Aksi takdirde renk ve desen karmaşası ile hoş olmayan görüntüler ortaya çıkmaktadır.
Dama Tahtası Şeklinde Yerleştirme Tekniği: Geleneksel bir döşeme tekniği olmakla beraber bir çok çağdaş uygulamada kullanılmaktadır. Kare şeklinde iki farklı renkteki taşların birbiri peşi sıra döşenmesine dayalı bir tekniktir. Uyumlu renk seçimi halinde çok hoş geometrik desenli bir görüntü vermektedir.
Yelpaze Şeklinde Yerleştirme Tekniği: Genellikle yollarda uygulanan bir teknik olmakla beraber değişik renkli taşlarla uygulandığında güzel desenler ortaya çıkmaktadır. Burada da kullanılan renklerin uyumu çok önemlidir.
Baklava Dilimi Tekniği: Baklava dilimi şeklinde kesilen taşların oluşturduğu bir tekniktir. Döşenmesi kolay olup taşların kesimi problem çıkarabilmektedir.
Sepet Örgü Şeklinde Yerleştirme Tekniği: Ağaç dallarından örülen sepet örgüsüne benzer şekilde yerleştirilen taşlardan meydana gelmektedir. Değişik renk kombinasyonları ile güzel desenler ortaya çıkmaktadır. Ancak paladyen şeklindeki taşlar için pek uygun bir yöntem değildir.
Kaynak: Roma Dönemi Döşeme Mozaiklerinin Yapım Tekniği ve Malzeme Özellikleri – Zişan Kaplan, Başak İpekoğlu, Hasan Böke
