Geçmişin İzinde: Didyma Antik Kenti ve Apollon Tapınağı
Keşif

Geçmişin İzinde: Didyma Antik Kenti ve Apollon Tapınağı

sanatperver Admin
sanatperver Admin

Türkiye’nin dört bir yanında binlerce yıllık tarih gizli. Bunlardan birisi de görünce insanı büyüleyen Didyma. İyonya sahili üzerinde yer alan Didyma, Miletos’lular için kült merkeziydi. Didyma’nın içinde yer alan Apollon tapınağı sebebiyle dönemin Delphi’den sonra dönemin en ünlü kehanet yerlerinden birisiydi. Tarihte ilk kez Homeros'un Apollon’a atfettiği ilahisinde bahsedilen Didyma’nın tarihine ve önemini bu yazımızda yakından inceleyeceğiz. Hazırsanız başlayalım.

İlgili içerik: Yunan Mitolojisinin Yakışıklısı: Şiirin ve Bilgeliğin Tanrısı Apollon

Didyma’nın Tarihi Hakkında

Antik İonia (İyonya) 12 kentten oluşuyordu. Bu kentler Miletos, Priene, Melia, Myus, Ephesos, Kolophon, Lebedos, Teos Klazomenai, Phokaia, Khios ve Erythra idi.

İlgili içerik: Geçmişin İzinde: Efes Antik Kenti Hikayesi

Didyma'daki Apollon tapınağı ve Didyma, antik çağda hatırı sayılır bir üne sahipti. Alanda kazı yapan Alman arkeologlar, buradaki en eski tapınağın MÖ 8. yüzyılda inşa edildiğini ve MÖ 560 civarında devasa bir tapınağa dönüştürüldüğünü göstermiştir. İyon isyanını kanlı bir şekilde bastıran Persler, MÖ 494'te Miletos'u ve Didymaion'u yağmalayıp yakıp yıkmışlardır. Bu saldırı sırasında tapınağın kült Apollon heykeli Ecbatana'ya (İran'daki modern Hemedan kasabası) götürülmüştür. MÖ 334'te Büyük İskender'in Persleri yenmesinden sonra İyonya şehirleri bağımsızlıklarını kazanmış ve Apollon tapınağının yeniden inşası için çalışmalara başlanmıştır.

İonia'nın en önemli iki şehrinden biri olan Miletlilerin (diğeri Efes) tanrı Apollon’a adadığı Didim adını yunanca "ikiz kardeş" anlamına gelen "Didyma" kelimesinden almaktadır.

Didyma Neden Önemli Bir Dini Merkezdi?

Ephesos’ta Artemis Tapınağı, Didyma’da ise Artemis’in ikiz kardeşi Apollon’un tapınağı bulunur. Apollon, Antik Yunan inancına göre güneş, kehanet, müzik ve sanat tanrısdır. Efsaneye göre tanrı Apollon, Didyma’da çoban Brankhosa rastlamış, ondan çok hoşlanmış ve ona biliciliğin (kehanetin) sırlarını vermiştir. Bu karşılaşmadan sonra Brankhos ise karşısına çıkan defne ormanı ve su kaynağının bulunduğu yerde Apollon Tapınağını kurmuştur.

Yıllar sonra Brankhosun soyundan gelenler yani "Brankitler" olarak adlandırılan rahipler Didyma’ya gelmiş ve tapınağı yönetmişlerdir. Hatta Didime "Brankhidai" de denilmiştir. Daha sonra Miletoslular Didyma’da tanrı Apollon adına dev bir tapınağın yanı sıra tapınağa ulaşmak için bir de Kutsal Yol inşa etmişledir. Devasa Apollon Tapınağı Didymayı antik çağı kehanet merkezi haline getirmiştir.

Didyma'daki Apollon tapınağını Benzersiz Kılan Özelliği Nedir?

Didyma, iç mekanlarının çeşitliliği ve karmaşıklığı ile benzersiz bir antik harikadır.

Estetik düşkünü Miletos’lular mimariye büyük önem veriyorlardı. Dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis tapınağı ile yarışması için Apollon Tapınağının ölçeklerini öyle büyük tutmuşlardı ki tapınağı tam olarak ne Miletoslular, ne Büyük İskender ne de Romalılar bitirebilmiştir. Didyma’da yer alan -Apollon Tapınağı Artemision ve Sisamdaki Hera Tapınağıyla beraber Helenistik çağın en büyük üç tapınağından biridir. Tapınak 109x51 metre boyutlarındadır.

Her Sene Didyma’da Büyük Dini Törenler Düzenlenirdi

Nisan-Mayıs ayı ortalarında Miletostan Didyma’daki ayine katılmak için oluşan konvoy dini törenlerle ve ilahilerle, istasyon denilen noktalarda molalar vererek dört günde Didyma’ya ulaşıyordu. Didyma’ya girmeden önce tapınağın hemen yanındaki Artemis kutsal alanında bekliyorlardı. Kutsal Yol 24 km uzunluğunda ve 6 m genişliğindeydi (günümüzde Kutsal Yolun çok büyük bir kısmı toprak altındadır) İki yanında Brankhos ve aslan heykelleriyle çevriliydi. Ne yazık ki 1858 yılında Newton adlı bir İngiliz bu heykellerin çoğunu British Museuma götürmüştür.

Apollon Tapınağının günümüzde ayakta kalan sütunları

Apollon Tapınağı, Artemis Tapınağından Daha Görkemli Olması Amacıyla İnşa Edilmişti

Kült heykelin bulunduğu iç kısım olan naos ya da cella alanı ise 53x21 metre ebatlarındadır. Tapınak, 19,5 metre uzunluğunda 120 adet iyon düzeni sütunla çevriliydi. Bugün bunlardan sadece üç tanesi ayaktadır.

Didyma’daki Medusa Başının Hikayesi

Didyma'nın sembolü olarak kabul edilen sitenin bir diğer pitoresk cazibesi, Medusa'nın taştan oyulmuş başıdır. Efsaneye göre Medusa yılan saçlı, çok çirkin ve nereye baksa taşa dönüşen bir kadındı. Gorgons adındaki üç kız kardeşten ölümlü olan tek kişi oydu. Medusa’yı detaylı bir şekilde anlattığımız yazımıza buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. Bu tür Medusa tasvirleri, önemli yerleri kötü enerjilerden korumak için birçok Yunan ve Roma tarihi bölgesinde de bulunur.