Özgün baskı tekniklerinin geleneksel tuval çalışmalarıyla karıştırılmaması gerekiyor. Çünkü özgün baskı teknikleri de resim sanatının diğer kolları gibi farklı bir üretim sürecini içeriyor. Sanatsal baskı örneklerinde oluşturulan resimler ve yazılar çeşitli malzemelere ve değişik teknikler ile çoğaltılıyor. Baskı dediğimiz kavram da aynı parçalardan sürekli olarak seri halde üretim işleminin genel adıdır. Özgünlüğü dolayısıyla da sanatsal baskı veya diğer baskı türleri ile karıştırılmamalıdır.
Özgün baskı sanatını icra eden sanatçı baskı için gerekli olan tüm malzemeleri kendi hazırlıyor, basıyor ve baskı işleminin de kendi gözetiminde gerçekleşmesini sağlıyor. Sonrasında sanatçı baskısı tamamlanan eserlerin kaçıncı baskı olduğunu ve basılma zamanını yazıp not ediyor. Hepsinden önemlisi altına imzasını atıyor. Bu nedenle de işlemde kullanılan her parçanın sanatsal değeri vardır.
Özgün Baskı Teknikleri Nelerdir?
Özgün baskı teknikleri dört ana grupta incelenebiliyor. Bunlar yüksek baskı, şablon baskı, düz baskı ve çukur baskı şeklinde sıralanıyor. Çukur baskının “gravür”, düz baskının “litografi”, şablon baskının da “serigrafi” diye ayrımı yapılıyor. Yüksek baskı da akla linol ve ahşap baskıyı getiriyor. Serigrafi tekniğinde de birden fazla canlı renk kullanma fırsatı veriliyor. Kullanılan her renk resimsel yapıyı ortaya çıkarırken, üst üste katman halinde oluşturuluyor. Örnek verecek olursak; on beş renkten oluşan bir resimde, ipek baskıda bir ipek aracılığıyla ipeğe dökülen her bir renk boyanın kağıt üstüne geçmesi sağlanıyor. Resimde ne kadar çok renk varsa, kağıt o kadar çok ipeğin altından geçerek tüm renklerde yeniden işlem görüyor. Özgün baskı tekniğinin en eskisi olan ağaç baskıya geldiğimizde de, tekniğin ilk defa Mezopotamya ve Mısır’da ıstampa şeklinde kullanıldığını söyleyebiliriz. Üstelik kâğıdın Çin’de bulunması ile birlikte tahta ıstampaların mürekkeplenip kağıt ve ipeğe basılmasıyla da baskı sanatına yeni bir boyut kazandırıldığı anlaşılıyor. Böylelikle Çinlilerin yazıdan sonra insanlık tarihindeki en önemli ikinci buluş olan, baskı tekniğini de imzalarını attığını görmek mümkün oluyor.
Litografi Baskı
Özgün Baskı Teknikleri Nasıl Uygulanır?
Her baskı tekniğinin kendine özgü bir uygulanış biçimi vardır. Ayrıca baskı işlemi tuval, kağıt, kumaş veya başka bir malzemenin üzerine uygulanabiliyor. Tüm teknikler için sanatçının bir ön çalışma gerçekleştirmesi önem arz ediyor. Sanatçı öncelikle resimde nasıl bir görüntü oluşacağının eskizlerini çizmekle işe başlıyor. Sonrasında hazırladığı eskizleri yapılacak tekniğe uygun şekilde kalıplara işliyor. Zaman içerisinde kalıpların değişik aşamalarında provalar yapılıyor. Bu provaları takip ederek izleyen sanatçı, arzu ettiği noktaya gelerek kalıp çoğaltma yapacak aşamaya geliyor. Kalıplardan ne kadar baskı yapacaksa da, sanatçı hepsini kendisi uyguluyor ve tüm çalışmalarının üstüne de imzasını koyuyor. Aynı zamanda işler numaralandırılıyor. Geride bırakılan eskizler ve kalıplar imha ediliyor ve yeniden basılması imkânsız hale getiriliyor. Buradan özgün baskı sanatının öteki sanat dallarına kıyasla daha çok emek ve zaman gerektirdiğini anlayabiliriz.
Linol baskı malzemeleri
Özgün Baskı Sanatının Türkiye’deki Gelişimine Bakış
Katip Çelebi’nin Cihannuma adlı eserindeki haritalar, İbrahim Müteferrika tarafından çukur baskı tekniği kullanılarak basılmıştır. Ancak 1730’da İbrahim Müteferrika öncülüğünde başlatılan resimden kalıp çıkarabilme yöntemi ise özgün baskı sanatının oluşumunu başlatamadığını söyleyebiliriz. Resimli kitaplar basılsa da, kitaplardaki resimler sanat eseri niteliğinde kitapların dışına çıkamamıştır. Fakat yüzyıllar sonra, taş basım tekniğinin İstanbul’a gelmesi sayesinde baskı resim sanatına yol açılmıştır. Türkiye’deki ilk taş baskı atölyesi 1831 senesinde İstanbul’da açılmıştır. Üstelik bu basımevi ordunun emrinde faaliyet sürdürmüştür. Basımevinin 1836’da kapatılması üzerine, Kayol Kardeşler öncülüğünde özel bir taş baskı atölyesi kurulmuştur. Ardından hem askeri hem de özel basımevleri açılmaya başlanmıştır. İlk özgün baskı niteliğinde sayılan resimler askerler tarafından basılan haritacılık ve eğitim gibi konulardaki broşürlerdir. Askeri okullarda resim öğretmenliği görevini icra eden Hoca Ali Rıza çeşitli baskılar yaparak, baskı resim sanatının öncüsü olmuştur.
Dünyadan Baskı Sanatçıları
Baskı sanatını icra eden ünlü sanatçılar da bulunuyor. Gelin şimdi dünyanın en ünlü baskı sanatçılarına beraber bakalım.
Joan Miro
20.yüzyılın tanınan ressamları arasında yer alan Joan Miro bazı resimlerinde taş baskı sanatını kullanmayı tercih etmiştir. Miro, 50’lerin son dönemlerinde karısı Pillar’ın memkeleti olan Mallorca’ya yerleşmiştir. Burada ağaçların içinde konumlanan harika manzaralı evinde uzun yıllar boyu huzurlu bir şekilde çalışmalarını sürdürmüştür. Resim yapmayı da bırakmamasının yanında, farklı yöntemlere başvurmayı da ihmal etmemiştir. Miro şiirle de oldukça içli dışlı bir ressam olması sebebiyle, çok sayıda taş baskılı şiirlere eşlik etsin diye yapmıştır. Ayrıca sanatçıyı baskıya yönlendiren şeyin büyük ölçüde şiir olduğunu da ekleyebiliriz.
Albrecht Dürer
En ünlü eserlerini gravür alanında veren Albrecht Dürer’in ahşap baskı tekniğinde gerçekleştirdiği çalışmaları da mevcuttur. Telif haklarını koruyabilmek adına monogramını da eklediği ahşap baskıdan yapılma gravürlerinin sanatçıya önemli ölçüde bir gelir kaynağı sağladığını söyleyebiliriz. Baskı çalışmaları içerisindeki ilk başarısını da 1498’de vaftiz oğlu Anton Koberger tarafından sunulan 15 ahşap baskılı Latince ve Almanca Mahşer ile kazanmıştır. Üstelik bu eser Yeni Ahit’te yer alan Aziz Yuhanna Vahiy Kitabı’nda geçen dünyanın sonunu, yani Apokalips’i anlatmaktaydı. Dürer’in ikonofik betimlemeleri niteliğinde olan ahşap baskı serisinin dördüncü eseri “Mahşerin Dört Atlısı” dünyanın sonunun 15. Yüzyıl sonunda geleceğine inananlarda büyük etki yaratmıştır. Soldan dörtnala meleklerin eşliğinde gelen dört atlı; Ölüm, Açlık, Veba ve Savaştı. Buna ek olarak sanatçı; 1511 yılında “Meryem’in Hayatı ve Büyük Tutku” ahşap baskı serilerini de yaparak Mahşer’in yeni versiyonuyla beraber yayınlamıştır.
Bu içerik de ilginizi çekebilir:
