Heykel sanatı yüzyıllar önce ortaya çıkan bir sanat dalıdır. Peki heykel nedir diye sorduğunuzda, mekan içerisinde üç boyutlu olarak biçimler yaratmayı amaçlayan görsel sanat dalı şeklinde tanımlandığını görürsünüz. Heykel sanatı daha geniş ele alındığında, mermer, demir, tunç ve kil gibi maddelerin estetik görünümle şekillendirilmesi, duygu ve düşüncelerin ifade etme yöntemi olarak açıklanır. Heykel sanatını icra eden ya da birden fazla heykel tasarlamış kişilere de heykeltıraş adı verilir.
Temel Heykel Türleri Nelerdir?
Birbirinden farklı malzemelerle yapılan heykel türleri vardır. Bunları tek tek aşağıdaki haliyle sıralayabiliriz;
Büst Heykel
İnsan figürlerinde bel seviyesinin yarısına gelen heykel yapılarına büst heykel denir. Büst heykellerde, insan vücudunun baş ve boyun kısmıyla birlikte belirlenen oranlarda göğüs ve omuz bölgesine yer verilir. Ayrıca büst heykel, bronz, mermer veya kil gibi farklı malzemelerden yapılabilir.
Balmumu Heykel
Balmumu heykel, isminden de anlaşıldığı gibi balmumu malzemeden icra heykel çeşididir. Tarihi Romalılar dönemine dek uzanır. Balmumu hem yumuşak, hem de şekil alıcı özelliğe sahip bir malzemedir. Bu sebeple kalıp çıkarma işlemine yönelik kullanımı eski çağlardan beri yaygınlığını korur. Balmumu heykellerin, günümüzde boyama yöntemiyle gerçekçi görünümlü heykellere evrildiği söylenebilir. Türkiye’de ve dünyada ünlü kişilerin balmumundan yapılma heykellerinin sergilendiği birçok müze vardır.
Ayşe Aycan Arıcan
Tors Heykel
Bacakları, başı ve kolları olmayan heykeller tors heykel diye tabir edilir. Başka bir deyişle tors heykellerde insan vücudunun sadece bel ve gövde kısmına yer verilir. Bu tür heykellere ağırlıklı olarak Arkeoloji Müzelerinde rastlayabilirsiniz.
Tunç Heykel
Tunç, heykel sanatında en sık kullanılan malzemelerden biridir. Aynı zamanda heykel mimarisinin yapı taşı şeklinde de anılabilir. Tunç, alaşımların katılaşmasından önce genişleyerek yapı içerisindeki küçük boşlukları kapatma özelliği taşır. Alaşımlar pürüzsüz ve sağlam bir yapıya sahip olmaları dolayısıyla, ayrıntıları öne çıkaran eserlerin oluşturulması için mermer ve seramik malzemelere nazaran daha uygun bir ortam hazırlar.
Biblo Heykel
Biblo heykel, minyatür boyutlarında yapılan hem zarif hem de gösterişli küçük heykelciklerin genel adıdır. Ağaç, taş, alçı, seramik ve fildişi gibi malzemelerden icra edilir. Biblo heykeller günümüzde hediyelik eşya görevi görmelerinden dolayı, turistik bölgelerde ilgi çekerler.
Rölyef Heykel
Rölyef heykel yüzey üzerine uygulanan yükseltme, çökertme, oyma veya kazıma şekliyle yapılan heykellerin adıdır. Rölyef tekniği ikiye ayrılır. Yüzey üstünde yükseltilerek yapılırsa yüksek rölyef, çökertilme yöntemi ile yapıldığında da alçak rölyef ismini alır. Bu tekniğe kapı tokmağı, şamdan gibi madeni eşyaların yanında dolap, rahle ve çekmece gibi ahşap eşyalar üzerinde sıkça rastlanır. Mimari eserlerde iç ya da dış cephelerden görülebilecek alanlara mermer veya taş üzerine kabartılarak süslemeler yapılır.
Heykel Nedir ve Heykel Kültür Tarihinde Ne Gibi Anlamlar Taşır?
Heykel nedir sorusu hakkında cevap bulduktan sonra heykelin önemine geçebiliriz. Heykel mimarisi sanat eserleri arasında 3 boyutlu olması dolayısıyla dikkat çeker. Her sanat eserinin yansıttığı bir duygu ve izlenim vardır. Bazı eserler özellikle dışarıya verdiği mesajlarla öne çıkarlar. Heykel sanatında da aynı durum geçerliliğini korur.
Murat S.
Örnek verirsek, Fransa’da dikilen Düşünen Adam heykeli, kişide felsefi ve psikolojik düşünceleri uyandırmayı amaçlar. Aynı heykelin kopyasının İstanbul’daki Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanesinin bahçesinde bulunması da, akıl hastalığının sembolü haline gelmiştir. Geçmişten günümüze baktığımızda, her dönem yapılan heykellerin yansıttığı izlenimler farklıdır. Bu durum Yunan uygarlığından başlayarak, barok döneme kadar ilerler.
Antik Yunan zamanında icra edilen heykeller, saygıya layık görülen tanrıların huzuruna tapmak amacıyla yapılırken, o dönemin inançlarıyla birlikte yaşam biçimini ortaya koymayı amaçladı. Yunan felsefesi aynı zamanda “İnsan her şeyin ölçüsüdür.” İlkesini benimseyerek bu sözü insan figürlerinden oluşan heykellere de yansıtmıştır. O dönemde yapılan heykelleri incelediğinizde, bir insana ait düşüncelerin dışa vurulduğunu anlayabilirsiniz. Rönesans ve barok dönemde yapılan heykellerde ise sanatsal imgeler ağırlık gösterir. Her dönemin bir hikayesi vardır. Hikayeleri topluma doğruca empoze edebilmek için de heykelin önemini kavramak gerekir.
Günümüzde meydanlarda dikilen heykellere baktığımızda, eylemle olan ilişkisini görmek mümkündür. Kent meydanlarında dikilen çoğu heykel, bir başkaldırışı ya da içinde bulunulan düzene karşı gelmeyi simgeler. Heykel sanatın en hareketli parçalarından biri olması sebebiyle, kişinin içerisinde yatan dürtüleri eyleme geçirici güce sahiptir.
Heykel Yapımında Kullanılan Malzemeler Nelerdir?
Heykel nedir sorusuna cevap bulduktan sonra heykelde kullanılan malzemelere yakından bakabiliriz.
Heykel yapımında başlıca şu malzemeler kullanılır:
- Kil
- Alçı
- Ahşap işleme
- Seramik
- Kalay, bakır, tunç
- Ağaç
Heykel yapım teknikleri ise kullanımda değişen malzemelere göre, oyma, biçimlendirme, inşa ve birleştirme şeklinde üç ayrı grupta incelenir. Eski çağlardan bu yana en sık kullanılan yöntem oymadır. Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenen Eski Yunan, Helen ve Roma dönemine ait heykelleri yontma tekniğiyle yapılmıştır. Heykeltıraşlar bu yöntem sayesinde taştan yapılma herhangi bir kütleyi törpü, çekiç ve matkap gibi kesici materyallerle oyup yontarak heykele istedikleri şekli verirler. Aynı yöntem ahşap heykellerin yapımında da tercih edilir.
Dünyanın En Ünlü Heykelleri
Dünyaca ünlü heykeltıraşlar tarafından yapılan heykelleri sizler için derledik. Dünyanın en ünlü heykelleri;
- Özgürlük Anıtı (ABD) / Frederic Auguste Bartholdi
- Kurtarıcı İsa (Brezilya) / Paul Landowski
- Davud Heykeli (İtalya) Michalengelo
- Düşünen Adam (Fransa) Auguste Rodin
- Toprak Askerler (Çin)
- Venus de Milo (Fransa)
- Küçük Deniz Kızı (Danimarka) Edward Eriksen
- Nemrut Dağı Heykelleri (Türkiye) / Kommagene Kralı 1. Antiochos
- Olmec Kafaları (Meksika)
- Büyük Gize Sfenksi (Mısır)
Dünyanın En Eski Heykeli Nerede?
Peki sizce dünyanın en eski heykeli nerede? İsrail’in kuzeyindeki tepelerde keşfedilen Berekhat Ram’ın (Birkat Ram) erken Taş Devri heykelciğinin, arkeolojide bilinen en eski tarih öncesi heykel parçalarından biri olduğuna inanılıyor. Yapılan testlerde figürün oyulduğu taşın M.Ö 230.000 yaşında olduğu tespit edilmiş. Yani homo sapiens ve neandartellerden de önce yapıldığı tahmin ediliyor.
Dünyanın bilinen en eski ahşap heykeli ise Mısır Piramitlerini bile geride bırakan 11.000 yaşındaki Shigir İdolü’dür. Heykel insan yaratıcılığının en eski örneklerinden biri olarak kabul edilerek, 1890 yılının Ocak ayında Kihovrad yakınlarında keşfedildi. Rusya’daki Yekatarinburg Tarih Müzesi’nde sergilenen heykel, her sene aldığı ziyaretçi akınına uğruyor.
